Tatiana Masłowa, Uładówka
Wieś Uładówka wzmiankowana po raz pierwszy w 1570 r. pod nazwą Juładów (od nazwiska właścicieli – Juładowskich). Po Juładowskich miejscowość była kolejno własnością Rościszewskich, Lubomirskich i Potockich. Po III rozbiorze Rzeczypospolitej znalazła się w ujeździe winnickim gubernii podolskiej Imperium Rosyjskiego. Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego w 2 poł. XIX w. Uładówka należała do najbardziej uprzemysłowionych miejscowości na Podolu, głównie dzięki działalności gospodarczej Potockich. Znajdowały się tu m.in. cukrownie i gorzelnie. Najpełniejsze dane o rozwoju gospodarczym Uładówki dostarcza nam sprzed ponad 100 lat Wielki Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich…
– Są tu dwa towarzystwa akcyjne: cukrowniane i gorzelniane. Fabryka piasku cukrowego, założona przez Potockich w 1860 roku, posiada 21 dyfuzorów, mieszczących 2336 wiader. Zatrudnia ona do 300 ludzi i przerabia przeszło 150,000 berkowców buraków.
Rafineria cukru zatrudnia do 100 ludzi i produkuje około 40,000 pudów tego produktu. Przy cukrowni funkcjonuje stacja meteorologiczna.
Gorzelnia, założona w roku 1865 a w 1870 przebudowana i powiększona, posiada 15 kadzi, objętości 30,000 wiader, 10 kadzi drożdżowych, objętości 1700 wiader i jedne na zacier drożdży, objętości 900 wiader, trzy aparaty Pistoriusza oraz aparat dystylacyjny Sawalla.
Dystylarnia wódek posiada aparat rektyfikacyjny do oczyszczania spirytusu z przyrządem Sawalla, 2 aparaty dystylacyjne do wyrobu esencji i 6 filtrów węglowych.
Fabryki te produkują rocznie do 18,000,000 st. spirytusu – 96% z melassy, około 24,000 wiader różnych gatunków wódek, likierów i nalewek, do 2000 wiader politury i lakierów, około 100 wiader wody kolońskiej i perfum, 3000 wiader octu.
W Warszawie przy ulicy Senatorskiej róg Rymarskiej znajdował się skład główny Towarzystwa przemysłowo-handlowego z Uładówki.
Witam,
Towarzystwo w Uładówce
Głośną ma już u nas sławę,
W rymowanej przeto mówce
Chcemy zapoznać Warszawę,
Z tem co robi, co wytwarza,
A za co kraj je uznaniem obdarza!
Cokolwiek gorzelnictwo produkować może!
Zmieniając na trunek kartofel lub zboże,
I co dystylatorzy wytworzyć zdołali,
Wszystko to Uładówka szczytnie doskonali.
Jej wódki i likiery, krem i araki,
Cudzoziemskiej dostawie dały się we znaki;
Gdyż wobec płodów, jakie Uładówka daje,
Ustąpić nieraz muszą zagraniczne kraje,
Handle, bufeta, stoły tu i w dalsze strony,
Zdobią się w Uładowskie flaszki i flakony.
Wszystko, co tu głosimy, jest słowem na czasie,
Wiadomość ta na Święta bardzo wielu zda się,
I żywimy nadzieję, że przemysł krajowy
Nie da się zagranicznemu wziąć siebie w okowy.
Takim wierszykiem reklamowało się w prasie Towarzystwo Przemysłowo-Handlowe z Uładówki w 1874 r. Ciekawe jest także powyższe ogłoszenie w którym Towarzystwo reklamuje swoje wódki wyborowe.
Uładówka znajduje się w obwodzie Winnickim. Położona jest na brzegach rzeki Bóh Południowy. Kiedyś we wsi funkcjonowała cukrownia, dystylarnia, skład paliw, fabryka mebli, trzy szkoły i stacja kolejowa. Niestety obecnie cukrownia legła w gruzach, zabytkową cegłę z herbem Potockiego sprzedawano, ponieważ cukrownia Potockiego licząca ponad 200 lat nie figuruje w rejestrze zabytków. Unikatowa cegła, ręcznego wykonania, może być traktowana jako zabytek, ma niebywałe znaczenie historyczne, ale nikt się z tym nie liczy. Obecnie cegłę sprzedawano każdemu chętnemu.
Gorzelnia teraz wystawoina na sprzedaż i ją może również spotkać los cukrowni.
Nie ma fabryki mebli. I w tym roku została zamknięta jedna ze szkół. Szkoła średnia ogólnokształcąca I-II stopnia, w której uczniowie uczą się języka polskiego, też jest w kolejce na zniszczenie. Ale na szczęście jeszcze pracuje. Również jest czynny skład paliw i stacja kolejowa.
Uładówka jest znana z tego, że przez ostatni 4 lata tutaj mieszkał Jan Potocki (1761-1815) – wybitny przestawiciel europejskiego Oświecenia, założyciel oficyny politycznej i drukarni wolnej, poseł na Sejm Wielki, badacz kultur słowiańskich,historyk, archeolog, etnograf, pisarz, podróżnik, autor powieści filozoficzno-fantastycznej napisanej w języku francuskim „Rękopis znaleziony w Saragossie”. Tu zmarł pisarz i tutaj znajdowały się jego zbiory archeologiczne i geograficzne.
W 2009 roku w muzeum Szkoły średniej ogólnokształcącej I-II stopnia w Uładówce zawitała międzynarodowa delegacja badaczy życia i twórczości Jana Potockiego na czele z francuzkim badaczem Dominique Triaire z Montpellier.
Na terenie miejscowej szkoły w 2015 roku powstała tablica pamiątkowa.
Za 12 km od Uładówki znajduje się wioska Kuryłówka – ziemia rodzima Jana Ignacego Paderewskigo. Tutaj urodził się słynny Polak, wybitny kompozytor i pianista, premier i minister spraw zagranicznych rządu Józefa Piłsudskiego. W Kuryłówce na miejscowym cmentarzu pochowana matka Paderewskiego. Na budynku miejscowej szkoły była ufundowana tablica pamiątkowa i do pożaru mieścił się lokalny muzeum upamiętniający wielkiego rodaka. Po pożarze muzeum było przeprowadzono w inne miejsce i obecnie on potzebuje dofinansowania, żeby zachować to, co pozostało.
Po drugiej stronie od Uładówki jest położona wieś Janów, gdzie do tych czasów zachował się kościół katolicki zakonu bernardynów 1780 r., zamek wybudowany w kszałcie czworobloku w 1410 roku przez Adama Myszkę, przebudowany w XVIII w. pzez Adama Chołoniewskiego, gdzie funkcjonuje szkoła-internat.
Stacja kolejowa w Janowie nosi nazwę Chołoniewska, bo była zbudowana na ziemiach Adama Chołoniewskiego.
W Janowie urodził się Stefan Witwicki – polski poeta romantyczny, publicysta, autor słów do popularnej piosenki biesiadnej Pije Kuba do Jakuba i Stanisław Chołoniewski – ksiądz katolicki, autor romantycznych opowieści „niesamowitych”.
Historia naszego kraju bardzo ciekawa i bogata. Zapraszamy do nas na gościny. Uładówka znajduje się 260 km od Kijowa, co prawie około 3 godzin jazdy. Można dojechać pociągiem do Kalinówki albo do Winnicy, a z Winnicy i Kalinówki autobusem albo taksówką. Tani nocleg i smaczne jedzenie zabezpieczymy !
