Na Ukrainie urodziło się i mieszkało dużo utalentowanych ludzi polskiego pochodzenia. Tu urodzili się znani pisarze, dramaturdzy, poeci, tłumacze, publicyści i także przedstawiciele utalentowanej rodziny Tarkowskich.
Brat mojego dziadka Henryka – Antoni- powiedzał mi kiedyś, że jest on kuzynem Arsena Tarkowskiego. O tym mu powiedzał jego ojciec w tajemnicy, ponieważ w czasach Związku Radzieckiego niebezpiecznie było mówić o swoim szlacheckim pochodzeniu. Ale w domu moi pradziadkowie opowiadali o pochodzeniu naszej rodziny. Chociaż moi pradziadkowie już dawno nie żyją , mimo to mamy w rodzinie Antoniego i Katarzynę – to są moje dzieci. Nazwałam je na cześć moich pradziadków.
Chciałabym opowiedzieć o naszych dalekich krewnych, chociaż dokumentów nie mamy, ale pochodzimy z tej samej miejscowości w Polsce (Lubelszczyzny) i prawdopodobnie mamy wspólne korzenie.
Aleksander Tarkowski.
Aleksander Tarkowski (1862 -1924) urodził się we wsi Mykolayiwka Hruzczańskiej Gminy Jelizawetgradskiego Powiatu. Był on znanym działaczem, pamiętnikarzem i także młodszym bratem Nadii Tarkowskiej –pierwszej żony wybitnego ukraińskiego dramaturga, pisarza, twórcy ukraińskiego teatru I.Karpenko-Karego (Tobilewicza). Przy okazji, Sofia Tobilewicz (druga żona) napisała kiedyś o siostrze Aleksandra Tarkowskiego jako ” szlachciance ze staropolskiej rodziny”.
W 1884 roku Aleksander brał udział w ruchu narodowowyzwoleńczym w Elisawetgradzie, obecnie Kropywnyckim. Za tę działalność został uwięziony, a następnie wysłany na Syberię.
W wiosce Tuńczyk Irkuckiego obwodu w tym samym domu z nim mieszkało trzech więźniów, i wśród jego sąsiadów był również Józef Piłsudski – przyszły przywódca Polski. Jak wiemy, został zesłany na Syberię na pięć lat za zaangażowanie w sprawie zamachu terrorystycznego na cara Rosji Aleksandra III w 1887 roku.
Na wygnaniu A. Tarkowski uczył się języków obcych. A. Tarkowski znał kilka języków obcych i oczywiście świetnie i biegle mówił po polsku. Po wygnaniu Aleksander Tarkowski mieszkał w Jelizawietgradzie.
Podczas wojny domowej, został zaproszony do służby specjalnej Pierwszej Armii Konnej, gdzie otrzymał list od Piłsudskiego – wtedy już marszałka Sejmu RP. Józef Piłsudski nie zapomniał swego przyjaciela z zesłania i wysłał cztery paczki dla niego: dwie z żywnością (kakao, mleko skondensowane, sproszkowane jaja, mąka, cukier) i dwie z rzeczami (materiał, dwie pary butów), ponieważ w owych czasach w Ukrainie panował głod. Józef Piłsudski zaprosił Tarkowskiego do Warszawy. Przyjaźń z Piłsudskim groziła Tarkowskiemu represjami, ale on przeżył.
Arsen (Arsenij) Tarkowski.
Arsen (Arsenij) Tarkowski (1907-1989) urodził się w Jelizawetgradzie. Matka jego M. D. Raczkowska miała polskie korzenie.
Córka poety Marina Arseniwna na podstawie swoich badań w archiwach Ukrainy stwierdziła, że rodzina Tarkowskich pochodzi z Polski, i dlatego uważa Polaków za swoich przodków. Ród Tarkowskich zaczyna się od Wojciecha Tarkowskiego, który na początku XVIII wieku przeniósł się z Lublina (Polska) na Wołyń (obecnie – obwód Chmielnicki).
Arsen jednocześnie uczył się w szkole średniej i w szkole muzycznej Gustawa Neuhausa, żona którego była Polką – Olga Blumenfeld, a bratankiem – przyszły wybitny polski kompozytor i pianista Karol Szymanowski, który mieszkał wówczas w Jelizawietgradzie. Wsród przyjaciół Tarkowskiego był też starszy o trzy lata przyszły polski pisarz Michał Horomański.
Tarkowski dobrze znał język polski i w 1950 roku przetłumaczył niektóre utwory Adama Mickiewicza na język rosyjski, między innymi “Grażynę”.
Andriej Arsienjewicz Tarkowski.
Andriej Arsienjewicz Tarkowski ( urodził się 4 kwietnia 1932 w Zawrażije, zmarł 29 grudnia 1986 w Paryżu) – radziecki reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta i aktor. Informację o nim można łatwo znaleźć w internecie. Oto część informacji podanej w Wikipedii.
Jest uważany za jednego z największych artystów w historii sztuki filmowej. Jego filmy zdobywały nagrody na Festiwalu Filmowym w Cannes, Festiwalu Filmowym w Wenecji, nagrodę BAFTA. Sam twórca w 1980 został laureatem nagrody im. Luchino Viscontiego.
Andriej Tarkowski urodził się we wsi Zawrażije na terenie obwodu kostromskiego jako syn znanego poety i tłumacza Arsienija Tarkowskiego oraz Marii Iwanowny Tarkowskiej z domu Wiszniakowej. W 1935 przyszła na świat siostra Andrieja, Marina. Rodzina mieszkała w Moskwie, latem zaś dzieci wraz z matką wyjeżdżały na wieś, do miejscowości Ignatiewo.
Po porzuceniu przez Arsienija Tarkowskiego rodziny w 1936 roku, Andriej wraz z siostrą zamieszkał z matką i babką. Podczas wybuchu II wojny światowej przebywał we wsi Juriewo, gdzie uczęszczał do szkoły. W 1944 wyjechał wraz z matką i siostrą do Moskwy. Ukończył tam szkołę średnią. Ponadto Tarkowski rozwijał swoje zainteresowania uczęszczając przez siedem lat do szkoły muzycznej oraz od siódmej klasy do szkoły sztuk plastycznych, gdzie uczył się malarstwa. Kontynuując powszechną edukację poznał późniejszego przyjaciela, przyszłego poetę Andrieja Wozniesienskiego.
W 1946 poważnie zapadł na zdrowiu, przechodząc ciężką gruźlicę. W 1951 rozpoczął studiowanie arabistyki w Instytucie Orientalistycznym, jednakże przerwał naukę w 1952. W 1955 pod wpływem matki wziął udział w geologicznej ekspedycji badawczej Nigrizłoto organizowanej przez Kirgiski Instytut Złota. W wyprawie na Syberię do kraju Turuchańskiego uczestniczył przez kilkanaście miesięcy jako zbieracz próbek.
W 1956 zdał egzaminy wstępne na Wydział Reżyserii i rozpoczął naukę na WGIK w klasie Michaiła Romma. W trakcie studiów poznał między innymi Siergieja Paradżanowa. W 1958 zrealizował wraz z Aleksandrem Gordonowem i Mariką Beiku etiudę Zabójcy na podstawie prozy Hemingwaya. Poza reżyserią Tarkowski wystąpił w niej również jako aktor. Realizacja drugiej etiudy z okresu studiów pt. Koncentrat często podawana jest w wątpliwość. Domniemuje się, iż obraz taki nigdy nie został wyreżyserowany, a Tarkowski ograniczył się jedynie do napisania opowiadania pod tym tytułem, z zamiarem wykorzystania go w charakterze scenariusza.
Na studiach stworzył ponadto dla telewizji w 1959, wraz z Aleksandrem Gordonowem, propagandowy krótki metraż Dzisiaj przepustki nie będzie opowiadający o pracy saperów. W 1960 zrealizował swój film dyplomowy Walec i skrzypce, w Polsce znany pod nieautorskim tytułem Mały marzyciel, do którego scenariusz napisał wspólnie z Andriejem Michałkowem-Konczałowskim. Krytyka doceniła film, który został nagrodzony na festiwalu filmów studenckich w Nowym Jorku, Tarkowski zaś otrzymał dyplom z wyróżnieniem. Był to pierwszy zwiastun wątków obecnych w kolejnych filmach reżysera – autobiograficznych, metafizyki i natury.
W 1960 roku Andriej Tarkowski żeni się po raz pierwszy z Irmą Raush, małżeństwo przetrwało do roku 1963. W 1962 wyreżyserował swój pierwszy profesjonalny film pełnometrażowy Dzieciństwo Iwana, zastępując poprzedniego reżysera Eduarda Abalowa. Andriej Tarkowski włączył do scenariusza opartego na opowiadaniu Władimira Bogomołowa dotatkowe sceny snów i wspomnień głównego bohatera, małego chłopca ciężko doświadczonego przez wojnę. Dzięki powstałemu kontrastowi pomiędzy dołączonymi scenami a obrazem bestialstwa wojny, film zyskał na sile wyrazu. Obraz rozpoczynający eksperymenty twórcy z narracją filmową został dobrze przyjęty przez krytykę, czego wyrazem był Złoty Lew na Festiwalu Filmowym w Wenecji oraz nagroda za reżyserię na festiwalu w San Francisco w 1962 a także główną nagrodę na festiwalu w Acapulco w 1963.
W tym okresie życia Tarkowski współtworzył scenariusz do Pierwszego nauczyciela Andrieja Konczałowskiego, oraz wystąpił w Mam dwadzieścia lat w reżyserii Marlena Chucyjewa. Napisał również słuchowisko na podstawie opowiadania Faulknera.
W 1961 reżyser złożył w Mosfilmie konspekt scenariusza do filmu Andriej Rublow. W rok później podpisano z Tarkowskim kontrakt, zaś w 1963 zatwierdzono scenariusz napisany wspólnie z Andriejem Michałkowem-Konczałowskim. Prace nad filmem ukończono w 1965, w następnym roku zaprezentowano obraz krytyce. Autorskie dzieło spotkało się z oporem cenzury, jego dystrybucja jako nieodpowiedzialnego ideologicznie została wstrzymana. 17 maja 1969 na nocnym seansie na festiwalu w Cannes po raz pierwszy zaprezentowano film międzynarodowej publiczności.
Film, opowiadający historię Andrieja Rublowa, średniowiecznego malarza ikon, poruszający ponadczasowe problemy jednostki, stał się przyczyną problemów reżysera z cenzurą. Sposób jego dystrybucji, nawet po jej umożliwieniu w 1971 nie pozwalał na dotarcie filmu do szerokiego grona odbiorców. Trudności piętrzone przez aparat państwowy przed twórcą nie przeszkodziły w docenieniu filmu przez krytykę, która nagrodziła obraz nagrodą FIPRESCI na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1969 i Nagrodą Francuskiej Krytyki Filmowej dla najlepszego filmu zagranicznego w 1971. Kontynuował ponadto współpracę z Aleksandrem Gordonowem, współtworzył scenariusz do Taszkient, miasto chleba i wystąpił w Bohaterze Dalekiego Wschodu.
Kolejnym wyreżyserowanym przez Andrieja Tarkowskiego filmem był Solaris z 1972, ekranizacja powieści Stanisława Lema. Zgodę pisarza na ekranizację Tarkowski otrzymał w 1965, konspekt scenariusza złożył w Mosfilmie w 1968. Dwa lata później rozpoczęły się zdjęcia. Część krytyki oraz sam reżyser uznała film za nieudany. Obraz został doceniony na Festiwalu Filmowym w Cannes, gdzie otrzymał Grand Prix Jury i nagrodę FIPRESCI. Adaptacja powieści Lema rozgrywa się w znacznym stopniu w scenerii statku kosmicznego, całe rekwizytorium nieodwołalnie przynależy do gatunku fantastyki naukowej (co później Tarkowski uznał za swój błąd, i z czego wyciągnął wnioski kręcąc Stalkera).
W 1975 Tarkowski zrealizował Zwierciadło, film, w którym zawarł wątki autobiograficzne, o zupełnie nowatorskim sposobie narracji.
Kolejnym filmem reżysera, ostatnim zrealizowanym w ZSRR był Stalker na podstawie fragmentu powieści braci Strugackich Piknik na skraju drogi. Pierwsza wersja filmu, już po ukończeniu zdjęć została nieszczęśliwie zniszczona w laboratorium, co zmusiło twórcę do nakręcenia go po raz drugi. Był to kolejny film reżysera spotykający się z trudnościami w dystrybucji. Premiera drugiej wersji, zrealizowanej w mniejszym budżecie, miała miejsce w 1979. W Moskwie udostępniono do emisji tylko trzy kopie. Mimo niesprzyjających dla twórcy warunków w ZSRR Stalker został doceniony na Festiwalu Filmowym w Cannes Nagrodą Jury ekumenicznego.
W marcu 1982 Tarkowski opuścił ZSRR i wyjechał do Włoch. Wyreżyserował tam dwa filmy, premiera obu miała miejsce w 1983. Powstała Nostalgia opowiadającą o uczuciach emigranta, kolejny obraz w dorobku twórcy nagrodzony nagrodą Jury ekumenicznego w Cannes oraz nagrodą FIPRESCI dla reżysera.
Drugim filmem zrealizowanym we Włoszech przez Tarkowskiego wspólnie z Tonino Guerrą był Czas podróży. Dokument opowiadał o pobycie Tarkowskiego na obczyźnie, jego życiu artystycznym oraz o pracy nad scenariuszem Nostalgii. W 1984 roku reżyser podjął decyzję o pozostaniu na Zachodzie, ogłosił ją na konferencji w Mediolanie.
Ostatni swój film Ofiarowanie Andriej Tarkowski stworzył w Szwecji w 1986. W jego realizacji udział brał między innymi operator Sven Nykvist. Obraz nagrodzono trzema nagrodami na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1986, FIPRESCI, Grand Prix Jury oraz nagrodą Jury Ekumenicznego. Wyróżniono go również w 1988 nagrodą BAFTA dla najlepszego filmu zagranicznego.
Andriej Tarkowski nie powrócił do ZSRR, pomimo iż od 1985roku Stowarzyszenie Filmowców ZSRR zabiegało o jego powrót.
Umarł w grudniu 1986 na raka płuc w Paryżu. Został pochowany na cmentarzu rosyjskich emigrantów w Sainte-Geneviève-des-Bois.
A teraz opowiem o sobie i mniej znanych ale barziej bliskich moich krewnych Tarkowskich.
Mam na imię Hanna Tarkowska, mieszkam obecnie w Kijowie, uczę chemii w liceum Lotniczym oraz jestem wicedyrektorem liceum. Nauczyłam się języka polskiego i czasem daję korepetycję z polskiego, przed wojną często jeździłam na kursy dla nauczycieli języka polskiego. Aktywnie uczestniczę w życiu Polonii Kijowa. Jak już mówiłam mam dwoje dzieci, których nazwałam na cześć pradziadków Anoniego i Katarzyny.
Mój pradziadek Antoni Piotrowicz Tarkowski
U Antoniego było trzech synów, jestem wnuczką jednego z trzech, Henryka. Ten który mieszka w Rosji to wnuk Antoniego Antonowicza.
Generalnie Anton Piotrowicz pochodził w Warszawy, był znanym szlachcicem, ale pokłócił się z rodziną i w 17 lat wyjechał na Ukrainę, pracował jako robotnik, potem zarządca majątków, bo był wykształcony. Ożenił się z Kasią, ona była z Polonii, jej rodzina mieszkała blisko Makarowa na chutorze, miała 7 sióstr i brata Adama. Pracowała na ziemi i z bydłem, ale w rękawiczkach ponieważ była szlachcianką. Ona była 18 lat młodsza od męża.
Po rewolucji przenieśli się do Kławdijewo, przed tym mieszkali gdzieś blisko Baru, w posiadłości pana, u którego dziadek był zarządcą. Do Kławdijewo przeprowadzili się będąc biednymi, kiedy budowała się kolej pradziadek zatrudnił się tam, później dostał tu działkę.
U Antoniego była wielka działka. Kazali mu oddać, bo uwięzią. On rozdał swoim dalekim krewnym. Na razie jesteśmy sami, krewnych dookoła nie ma, odsprzedali wszystko.
Tarkowska Kateryna Wikentiiwna z domu Polakowskich jak piszą Polacy, ona z tych okolic, dlatego oni tu mieszkali, jakiś chutor (dawna zagroda wiejska na słabo zaludnionych obszarach imperium Rosyjskiego lub przysiółek stanicy kozackiej na ukraińskich stepach) blisko Makarowa pod Kijowem.
Anton Antonowicz przywiózł ziemię z mogiły mamy, Kateryny (Katarzyny), do Kławdijewo na mogiłę jej męża Antoniego.
Czwarta córka Antoniego Anela zmarła na chorobę serca w 28 lat.
Starszy syn Tadeusz, bohater Związku Radzieckiego, przeszedł całą wojnę w piechocie, średni syn, czyli mój dziadek, był kolejarzem, Antoni – połkownik, też walczył. Jego wnuk wojskowy, najprawdopodobniej walczy w armii rosyjskiej…
Kławdijewo znajduje się w obwodzie Kijowskim, godzina jazdy od Kijowa, blisko smutnie znanych Buczy i Irpienia. Miasto też było pod okupacją, ale budynki nie ucierpiały, gineli wolontariusze dostarczający produkty spożywcze i lekarstwa. W lesie pod Kławdijewo stały czołgi rosyjskie w 2022…
W Kławdijewo mieszkało dużo Polaków i moi pradziadkowie są pochowani na polskim cmentarzu, mój dziadek Henryk zaś na nowym, z innej strony miasteczka. Ruskie czołgi stały na polskim cmentarzu, ale on obecnie uważany jest za nowy i się. Henryk zmarł wcześniej niż jego ojciec, to znaczy rodzice chowali oboje dzieci: Anelę, potem Henryka.
W Makarowie był kościół, Henryk był tam chyba klerykiem, pomagał ksiądzowi, sowiety zamknęli, więc babcia modliła się w domu. Czytali polskie książki, przenumerowali polskie czasopisma, mama pamięta że czytali, tylko nie pamięta co konkretnie. No i angażowali się w polskie życie polityczne, Henryk z ojcem omawiali na przykład Gomułkę itp.
Podczas wojny rodzice zostali w Kławdijewo pod niemiecką okupacją. Tadeusz i Antoni na froncie, Henryk w ewakuacji, bo był cennym kolejarzem. Kławdijewo było 2 razy pod okupacją. Potem rodzice mieszkali z Henrykiem.
Budynek pradziadka został zburzony, zachował się jedynie budynek Henryka.
Umarł Henryk dość młodo, w 50 lat. Wdowa Henryka z ich córkami dobudowała ich wspólny budynek, kontynuował mój ojciec, teraz rekonstruuje mój mąż z synem, też Antonim.
Budynek został już przebudowany, odnowiony, jedynie ściany, podłoga i plan budynku oryginalne. Teraz to nasza dacza, budynek podmiejski gdzie spędzamy weekendy.
Fajnie że mamy miejsce które przypomina nam za każdym razem o naszej dużej rodzinie i sławnych przodkach, rodzie Tarkowskich.
Autor- Hanna Tarkowska
redakcja- Lena Semenowa
